Biriyle tartışmaya girer girmez nabzınızın 180’lerde attığını hiç hissettiniz mi? Devamında ise duyduğunuz her kelimede ve gördüğünüz her eylemde içinizdeki öfke artmaya devam eder ve zihninizin içi adeta fokurdamaya başlar. Bu durum size tanıdık geldiyse, öfke kontrol problemi yaşayan onlarca insandan biri olabilirsiniz.
Peki, gerçek anlamda öfke kontrol bozukluğu nedir ve nasıl tedavi edilir?
Öfke Kontrol Bozukluğu Nedir?
Öfke kontrolü bozukluğu, sıklıkla aşırı öfke ve dürtüsellik nöbetleri ile karakterize edilen psikolojik bir rahatsızlıktır. Anif öfke patlamaları genellikle öfkeyi tetikleyen durumla orantısızdır ve bu durumu yaşayan kişi için önemli sıkıntılara neden olur.
Öfke kontrolü problemi yaşayan insanlar genellikle o esnada ne yapacağını bilemez. Karşı tarafa bağırarak ve hakaret ederek içindeki duyguları ifade etmeye yönelebilirler. Daha ileri boyutlarda ise nesnelere vurarak veya onları kırarak sakinleşmeye çalışabilirler.
Öfke Kontrol Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Yaklaşan bir öfke patlamasının erken göstergelerini biliyor muydunuz? Birçok kişi, tam olarak ne zaman patlamak üzere olduğunu bilmediğini söylüyor. Eğer siz de bu kişilerden biriyseniz, öfke kontrol bozukluğu belirtilerini öğrenmenizde fayda var! Dilerseniz, daha fazla vakit kaybetmeden belirtileri sıralamaya başlayalım.
Sözel ve Fiziksel Sinyaller
- Çığlık atmak,
- Hakaret veya küfür etmek,
- Tehdit etmek,
- Agresif duruş,
- Kontrol edilemeyen jestler ve mimikler,
- Hızlı el hareketleri,
- Fiziksel şiddet.
Fiziksel Reaksiyonlar
- Hızlı solunum,
- Çarpıntı,
- Yüz kızarıklığı,
- Gerilmiş kaslar,
- Mide bulantısı,
- Baş ağrısı.
Ruh halinizin birdenbire değiştiği ve bir şeylerin olmak üzere olduğunu fark ettiğiniz o anı hatırlamaya çalışın. Bu aynı zamanda bir öfke patlamasının açık bir işareti olarak sayılabilir. Ruh haliniz aniden değişirse ve bunu temsil eden başka bir hastalığınız yoksa öfke nöbeti yolda olabilir.
Öfke Kontrol Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Öfke patlamalarının arkasında her zaman tek bir neden olmaz. Sebepler kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Bazı insanlar uzun süre biriken ve sonunda patlak veren stresi hisseder. Diğerleri ise zaten sürekli gergin ve streslidir. Bütün bunlar göz önünde alındığında öfke kontrol bozukluğu nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
- Stres,
- Genetik,
- Çevresel faktörler,
- Beyindeki bağlantı bozuklukları.
Stres
İş yaşamınızda veya kişisel yaşantınızda çok fazla stres yaşıyorsanız bu bölüm tam da size göre diyebiliriz. Çünkü stres, sık sık yaşanan öfke patlamaları için aşırı güçlü bir tetikleyici olabilir. Aşırı yüklenme ve iş baskısı uzun vadede sinir problemlerine neden olur.
Stres seviyeniz normalin üstüne çıktığında daha düşük bir toleransa yol açar. Bu sırada vücudunuz, stres hormonu olan kortizolu gereğinden fazla salgılamaya başlar. Kısa bir süre sonra beyin alarm durumuna geçer ve bu da olumsuz duyguların işlenmesini önemli ölçüde kolaylaştırır.
Genetik Faktörü
Aile bireyleriniz arasında sürekli kızgın olan birini hatırlıyor musunuz? Bu, öfkenizin tetikleyicilerini bulmak için dikkat çekici bir ipucu olabilir. Çünkü yakın zamanda tamamlanan bir araştırma, öfke patlamaları eğiliminin aile üyelerinden aktarılabileceğini ortaya koymuştur.
Çevresel Faktörler
Çevrenizde bulunan kişiler ve cereyan eden olaylar davranışlarınız üzerinde söz sahibi olabilir. Zira içinde bulunduğunuz ortam, farklı durumlara nasıl tepki vereceğinizi direkt olarak belirler. Örneğin, öfke nöbeti çevrenizde normal kabul ediliyorsa ve buna alışılmış ise siz de sık sık sinirlenebilir ve öfke nöbeti geçirebilirsiniz.
Çocukluk dönemlerinde travmatik olaylara maruz kaldıysanız veya ebeveynlerinizden birinin öfke patlamalarına yakından tanık olduysanız aynı sorunu siz de yaşayabilirsiniz. Örneğin, çocukken yaptığınız her davranış yüzünden sürekli olarak azarlandıysanız büyüdüğünüz zaman aynı davranış stiline sahip olmanız kaçınılmazdır.
Beyindeki Bağlantı Bozuklukları
Öfke kontrolü bozukluğu, bazı durumlarda tamamen farklı sebeplerden ötürü de baş gösterebilir. Nitekim bazen duyusal girdi, diş işleme ve sosyal etkileşimde yer alan beyin bölgeleri arasındaki bağlantının zayıflaması da öfke patlamalarına neden olabilir.
Chicago Üniversitesinde görev yapan bazı nörobilimciler öfke kontrolsüzlüğü yaşayan hastalar üzerinde bir araştırma gerçekleştirmiştir. Çalışmanın yazarı Dr. Royce Lee ve meslektaşları, beyindeki beyaz maddenin hacmini ölçmek için görüntüleme teknikleri kullanmıştır.
Lee, öfke problemi ve bipolar bozukluk gibi rahatsızlıklardan muzdarip kişilerin beyninde yer alan beyaz maddelerde farklılık olduğunu tespit etmiştir. Bu da beyindeki bağlantı bozukluklarının öfke problemine yol açabileceğini ortaya koymaktadır.
Öfke Kontrolü Bozukluğu Neyin Belirtisi Olabilir?
Öfke kontrolü bozukluğu, her daim tek başına bir rahatsızlık olarak ele alınmaz. Her danışanda geçerli olmasa da, tekrarlayan öfke bozukluğu başka bir rahatsızlığın ana belirtisi olarak da ortaya çıkabilir:
- Borderline Kişilik Bozukluğu: Kontrolsüz öfke ve saldırganlık borderline kişilik bozukluğunun belirtileri arasındadır. Kişi hastalığın diğer semptomlarını taşıyorsa burada odak noktası öfke kontrol bozukluğu değil, altta yatan hastalığın kendisi olmalıdır.
- Bipolar Bozukluk: Halk arasında manik-depresif bozukluk olarak da adlandırılan bipolar bozukluk, kişinin iki ayrı ruh hali yaşamasına neden olur. Hastalığın hem mani döneminde hem de depresyon döneminde öfke sorunları yaşanması oldukça rastlanan bir durumdur.
- Alkol ve Madde Bağımlılığı: Alkol ve uyuşturucu maddeler beynin doğal kimyasal yapısını bozar. Kişi, bağımlı olduğu şeyden mahrum kaldığı bütün zaman dilimlerinde gergin ve sinirlidir. Bu sinirlilik çoğunlukla öfke patlaması ile sonuçlanır.
- Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Her şeyi kontrol etme dürtüsü ve tekrarlayan düşünce biçimleri ile karakterize olan hastalık kendini öfke ile de belli edebilir.
- Beyin Hastalıkları: İlk bakışta bu madde ilginç gibi gelebilir. Ancak beyin tümörü gibi hastalıkların davranış değişikliklerine neden olduğu bilinen bir gerçektir. Eskiden çok sakin ve neşeli olan bir kişi tam tersi bir karaktere bürünebilir.
Öfke Kontrol Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Bütün ruhsal hastalıkların tanısı uzman psikiyatrist veya uzman psikolog tarafından konulmaktadır. Uzmanlar kişiye hastalık tanısı koymadan önce, hastalık semptomlarının kişide ne derecede var olduğunu inceler ve detaylı bir değerlendirme yapar.
Bu rahatsızlık, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-V) açıkça tanımlanmıştır. Kişinin tanı kriterlerini karşılaması için aşağıdaki belirtileri yaşıyor olması gerekir:
- Kontrol Eksikliği Olduğunu Gösteren Tekrarlayan Patlamalar: Bu, nesnelere, hayvanlara veya insanlara karşı sözlü veya fiziksel saldırganlığı içerir. Alınan reaksiyon tamamen orantısızdır.
- Önceden Planlanmamış Öfke Nöbetleri: Kişinin patlamaları aniden yaşıyor olması gerekir.
- Önemli Sıkıntılara Neden Olan Krizler: Normal bir öfke durumunda yaşayan da maruz kalan da aynı oranda etkilenir. Genellikle de ufak bir barışma hamlesi ile bu sorun düzelir. Ancak, öfke patlamalarının daha ciddi sonuçları vardır. Kişinin iş performansında düşüş yaşanır ve sosyal ilişkileri zayıflar.
- Altta Yatan Başka Bir Hastalığın Var Olmaması: Öfke patlamaları farklı bir hastalığın sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Bu durumda öfke bozukluğu teşhisi koymak doğru olmayacaktır. Dolayısıyla da kontrolsüzlüğün başka bir tıbbi duruma veya madde kullanımına atfedilmemesi gerekir.
Yukarıdaki durumları en az iki hafta yaşayan kişilere öfke kontrol bozukluğu tanısı konulabilir.
Öfke Kontrol Bozukluğu Düzelir mi?
Evet, profesyonel destek aldığınız takdirde düzelen bir rahatsızlıktır. İlk başta yıkıcı etkilerle yüzleşmek ve içinde bulunduğunuz durumu kabullenmek kolay olmayabilir. Kendinizi ifade etmenin tek yolunun bağırmak ve şiddet uygulamak olduğunu düşünebilirsiniz.
Ancak, düşüncenizin doğru olmadığını bilmeli ve sağlıklı iletişim yollarını öğrenmeniz gerekir. Çünkü kimse kontrolü kaybetmeyi ve sonrasında hayal kırıklığı yaşamayı istemez. Şayet siz veya bir tanıdığınız bu problemden muzdaripse ruh sağlığı uzmanına danışmaktan çekinmeyin. Zira profesyonel destek alarak, öfkeyi çok daha iyi bir şekilde yönetmeyi öğrenmek mümkündür.
Öfke Kontrol Bozukluğu Tedavisi
Öfke kontrol bozukluğu tedavisi söz konusu olduğunda, sürecin kişiye özel ilerlediğini ve gerektiğinde genel tedavilerden yardım alındığını unutmamak gerekir. Durumunuza ve öfkenizin yoğunluğuna göre şu önerilerle karşılaşabilirsiniz:
- Terapi: Öfke terapisi genellikle duygusal tetikleyicileri tanıma hedefini takip eder. Öfkelenmenize neden olan olaylarla ve kişilerle ilgilenir. Bu durumlara karşı ne hissettiğinizi ve nasıl düşündüğünüzü sorgular. Ardından ise, sağlıklı davranış ve düşünce kalıpları geliştirmeyi öğretir. Terapiyi bire bir veya grup terapisi olarak alabilirsiniz. Eğer evinizden çıkmakla ilgili veya uzmanı ofisinde ziyaret etmekle ilgili bir problem yaşıyorsanız online terapi seçeneğinden de yararlanabilirsiniz.
- Altta Yatan Sorunlara Yönelik Tedavi: Öfke sorunları nadiren tek başına ortaya çıkar. Alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, bipolar bozukluk ve psikotik bozukluk gibi hastalıklar öfke ile sonuçlanabilir. Altta yatan sorunları ele almak, orantısız öfke sorununu azaltmaya yardımcı olabilir.
- İlaç Tedavisi: Bazı hastalarda terapi tek başına yeterli değildir. Her ne kadar direkt olarak öfke kontrol bozukluğu ilaçlarından söz edemesek bile, semptomları ve şikayetleri hafifletmeye yardımcı olabilecek ilaçların kullanılması tavsiye edilebilir. Bu hem terapiyi güçlendirir hem de hastalığın tekrarlama riskini minimuma indirir.
Öfke Kontrol Testi Nedir?
Bireylerin öfke düzeylerini değerlendirmek ve yönetmek için kullanılan psikolojik ölçüme öfke kontrol bozukluğu testi adı verilir. Bu envanter ile kişinin öfke tepkilerini anlama, fark etme ve kontrol etme becerileri profesyonel bakış açısıyla değerlendirilir.
Genellikle psikologlar ve danışmanlar tarafından kullanılan test bireyin durumunu daha iyi anlamayı kolaylaştırır. Buna göre tedavi planlanır ve kriz anlarında kişiye hızlı bir şekilde müdahale edilebilir.
Öfke Kontrolünü Sağlamak için Dikkat Etmeniz Gerekenler
Öfke kontrol bozukluğu yaşıyorsanız her zaman acı çekmeye mahkum değilsiniz. Psikoloji, dürtülerinizi kontrol etmenize yardımcı olabilecek birçok destek sunar. En yaygın öfke yönetimi stratejileri ise şu şekildedir:
- Meditasyon: Meditasyon hem fiziksel hem de ruhsal fayda sağlayan bir araçtır. Kendinize en uygun meditasyon şeklini araştırabilir ve bunu rutin haline getirmeye çalışmalısınız. Zamanla düşüncelerinizin berraklaştığını ve öfkenizin daha sakin seyrettiğini görebilirsiniz.
- Gevşeme Teknikleri: Öfke ve stres vücudunuzun kasılmasına neden olur. Bu da adeta kısır döngü gibi daha öfkeli hissetmenizi kolaylaştırır. Fizyolojik olarak rahatlamak zihninizdeki fırtınanın da durulmasına yardımcı olacaktır.
- Egzersiz: Spor yapmak stresi önemli ölçüde azaltır. Yaptığınız spor türü fark etmeksizin egzersiz yaptığınızda duygusal refahı destekleyen dopamin ve serotonin gibi hormonların seviyesini artırabilirsiniz.
- Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Çarpık düşünceler ve yanlış inanışlar patlayıcı reaksiyon oluşturmanızın önünü açabilir. Onları tespit etmeyi ve daha işlevsel düşüncelerle değiştirmeyi öğrenmek yaşamınızda büyük değişiklikler yapabilir.
Çocuklarda ve Gençlerde Öfke Kontrolü Nasıl Sağlanır?
Çocuklarda ve gençlerde öfke kontrolü nadir rastlanan bir durum değildir. Birçok anne ve baba çocuklarının öfke patlaması yaşamasından şikayetçi olup tedavi seçenekleri aramaktadır. Bunun için şu adımları izleyebilirsiniz:
- Çocuğunuzun kendini ifade etmesine yardımcı olun.
- Öfkenin normal bir duygu olduğunu ancak uygun şekilde gösterilmesi gerektiğini öğretin.
- Çocuğunuzu sağlıklı öfke duygusuyla tanıştırmak için alternatif ifade yöntemlerinden yararlanın.
- Öfkenin nedenini anlamaya çalışın.
- Stresle başa çıkma stratejileri öğretin.
- Çocuğunuz için rol model olun.
Ergenlik Döneminde Öfke Problemi ile Nasıl Baş Edilir?
Ergenlik dönemi çocuğunuzun hem fiziksel hem de duygusal olarak gelişmeye başladığı bir dönemdir. Ortaya çıkan değişiklikler çocuğunuzun ifade biçimini, sizinle olan ilişkisini ve hatta sosyal etkileşimlerini önemli ölçüde etkileyebilir.
Normalde çok sakin bir karaktere sahip olan çocuğunuz ergenlikle birlikte öfkeli hırçın bir gence dönüşebilir. Bütün anne babalar gibi siz de öncelikle geçiş döneminin farkına varmalı ardından ise aşağıdaki uyarıları dikkate almalısınız:
- Değişimi Kabul Edin: Unutmayın ki içinde bulunduğu durumdan çocuğunuz da memnun değil. Bu sürecin geçici olduğunu kabullenin ve mümkün olduğunca çocuğunuzu destekleyin.
- Kendini İfade Etmesine İzin Verin: Bedensel değişiklikler okulda akran zorbalığına uğramasına neden olabilir. Onun neden öfkeli olduğunu anlamaya çalışın ve mutlaka dinleyin. Bu sıradan bir dinleme olmamalı. Onu önemsediğinizi hissettirin.
- Aktivitelere Yönlendirin: Aktivitelere katılmak çocuğunuza hem yeni bakış açıları kazandırır hem de öfke problemini minimuma indirmeye yardımcı olur.
- Psikolojik Destek Alın: Profesyonel destek almak her zaman en iyi yöntemler arasındadır. Ergenler ve ergenlik alanında uzman psikolog ya da psikiyatristten destek alabilirsiniz.
Öfke kontrolü sürekli olarak devam eden bir süreçtir. Dolayısıyla bu olumsuz duygudan tamamen arınmak zaman alabilir. Ancak uzman kişilerden destek alarak kendinizde olumlu bir değişim yaratabilirsiniz. Siz de bu doğrultuda bizimle iletişime geçebilir, daha huzurlu bir hayata merhaba diyebilirsiniz.
